Een bewogen verleden
Ontstaansgeschiedenis van het gebied
Door bewegingen in de aardkorst, en met name doordat Afrika langzaam maar zeker opschuift richting Europa, wordt de aardkorst een beetje in elkaar gedrukt in de richting zuidzuidoost – noordnoordwest. Loodrecht hierop wordt de aardkorst iets uitgerekt.
Door die uitrekking is de Peelhorst ontstaan (een deel van het land is omhoog geduwd) en zijn delen van het gebied dalend (de slenken).
De Peelhorst wordt in het westen begrensd door de Peelrandbreuk, die hem scheidt van de Roerdalslenk. Ten oosten van de Peelhorst ligt de Venloslenk, waarin tegenwoordig het Maasdal gelegen is. Het systeem van horsten en slenken waar al deze structuren toe behoren wordt de Beneden-Rijnslenk genoemd. Langs deze breuksystemen is sprake van opbouw van spanning in de bodem die zich regelmatig ontlaadt in aardbevingen.
Spanning in de ondergrond
Die spanningen in de ondergrond zijn op sommige plekken zichtbaar aan het oppervlak. Een opvallend reliëf van het oppervlak verraadt dat er zich in de ondergrond een breuk bevindt. Soms zelfs tekent de breuklijn zich af als een ‘terreintrede,’ die enkele tientallen centimeters tot soms enkele meters hoog is en dus duidelijk in het landschap is waar te nemen. De Peelrandbreuk heeft bijvoorbeeld een terreintrede in de buurt van Uden. Door de omhoogstuwing van de ondergrond worden ook diep liggende lagen naar het oppervlak geduwd. Op de Peelhorst liggen miljoenen jaren oude zandlagen aan het oppervlak die elders in Nederland op honderden meters diepte liggen.